Achteraf kijk je een koe in de kont. En achteraf is het relatief eenvoudig om vast te stellen waar het zoal misging tijdens de slag om Arnhem in 1944. Maar de manier waarop de Britse historicus Antony Beevor het debacle blootlegt in zijn boek De slag om Arnhem, is ronduit indrukwekkend.
Beevor legt onderkoeld bloot hoe op het hoogste niveau botsende ego’s het gezond verstand vertroebelden. Dat het nog negen dagen duurde voordat de troepen van Hitler een einde maakten aan deze hopeloze onderneming is vooral te danken aan de heroïsche strijd die op de lagere niveaus werd geleverd.
Heftige compententiestrijd
Het plan om Arnhem (en de vitale bruggen over de Rijn) in te nemen terwijl het front bijna honderd kilometer zuidelijker lag, kwam uit de koker van veldmaarschalk Bernhard Montgomery. Zijn plan in een notendop: drop parachutisten bij Arnhem, laat ze de bruggen innemen en versterken terwijl versterkingen vanuit België via Eindhoven in enkele dagen moesten oprukken door het land van Maas en Waal. Ze hadden slechts een weg tot hun beschikking, omgeven door drassige weilanden en uiterwaarden waarin het zware materieel meteen zou wegzakken.
Dit drieste plan werd, zo blijkt uit De slag om Arnhem, mede ingegeven door een hevige competentiestrijd tussen de Britse ‘Monty’ en de Amerikaanse generaal Patton die in Frankrijk onwaarschijnlijk voortvarend te werk ging bij het terugdringen van de Duitsers. Montgomery moest en zou via het noorden Berlijn bereiken. En als deze man iets in zijn hoofd had, had hij het niet ergens anders. Beevor dicht de veldmaarschalk zelfs trekken van het syndroom van Asperger toe.
IJdelheid
IJdelheid van legerleiders als Montgomery en Frederick Browning droegen er flink aan bij dat dit plan een flop werd. Zo was Browning er op gebrand om zijn luchtlandingsdivisie eindelijk een keer in te mogen zetten om zo zijn plek in de Britse oorlogsgeschiedschrijving op te eisen. Tot zijn diepe frustratie was zijn divisie buiten de invasie op Normandië gehouden. Dat Browning zelfs twee kostbare zweefvliegtuigen reserveerde om het interieur van zijn hoofdkwartier bij Arnhem aan de grond te laten zetten, is een van de talloze sprekende details die Beevor opvoert in deze dikke pil die je in een adem uitleest.
Bekijk ook deze aflevering van Andere Tijden over de Slag om Arnhem (recensie onder de film).
Het opperbevel verkeerde na D-Day en de tot dan toe succesvolle campagne tegen de Duitsers in een overwinningsroes. Tegengeluiden werden consequent genegeerd, critici werden gekleineerd. Waarschuwingen vanuit het Nederlandse verzet dat meldde dat de Duitse troepen nog behoorlijk op peil en goed georganiseerd waren, ondanks de aanslag op Hitler kort daarvoor, werden weggewuifd. Een Britse generaal die waarschuwde voor een bloedbad werd weggezet als een laffe lulhannes.
De Poolse generaal Sosabowski kreeg ook geen poot aan de grond. Een tolk werd aanvankelijk geweigerd tijdens stafoverleg over de actie en toen de Pool eindelijk zijn bezwaren over het voetlicht wist te brengen, werd hij afgeblaft. Na het floppen van Market Garden werd geprobeerd om de Polen de schuld in de schoenen te schuiven.
Vuile klusjes
Dat de slag om Arnhem niet als een compleet debacle in de geschiedenisboeken is bijgezet, heeft ongetwijfeld te maken met de enorme heldhaftigheid van de soldaten die de vuile klusjes moesten opknappen. Het verhaal van John Frost die op een onwaarschijnlijk knappe manier de brug over de Rijn wist te veroveren en te behouden is het meest tot de verbeelding sprekende voorbeeld uit het boek.
Maar Beevor vertelt veel meer verhalen over de grote en kleine heldendaden die de geallieerde militairen verrichten. In de tussentijd sluit hij zijn ogen allerminst voor de smerigheid van de oorlog. Duidelijk wordt wel dat niet alleen de Duitsers patent hadden op misdadig gedrag. Beevor beschrijft bijvoorbeeld over een Britse soldaat die een snoevende, gevangengenomen SS-er in koelen bloede doodschiet en hoe paratroepers met het hoofd van een Duitse militair op hun jeep rondrijden.
Al met al is dit boek van Anthony Beevor een aanrader voor iedereen die meer wil weten over de Tweede Wereldoorlog. Een boek van een auteur die zonder een moreel oordeel te vellen beschrijft hoe een oorlog eruitziet.
Nieuwsgierig naar dit boek? Bestel vandaag en lees het morgen. Ook als e-book.
Meer van deze auteur lezen? Anthony Beevor moet je lezen als je meer wilt weten over de Tweede Wereldoorlog.
